معنای وصیت

«وصیت» در اصطلاح علم اخلاق با پند و موعظه سفارش کردن بر دیگری، جهت فرمان بردن و عمل نمودن است و در اصطلاح فقه این است که انسان، تملیک و واگذاری عین مال یا منفعت آن را بعد از وفات خودش به شخص دیگر یا عموم مردم سفارش کند؛ به‌طوری‌که تصرف در اموال وی بعد از مرگش برای دیگران مباح باشد. 

وصیت در قرآن

واژه «وصیت» در قرآن کریم در دو معنا به کار رفته: اخلاقی که به معنی موعظه و نصیحت باشد، و فقهی که سفارش فردی به وصیّ خودش، برای رسیدگی به اموال و کارهای باقی مانده بعد از مرگ او، مطرح شده است.

قرآن كریم، وصیت را حقى بر عهده پرهیزكاران دانسته، مى فرماید: «كُتِبَ عَلَیْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِن تَرَكَ خَیْراً الْوَصِیَّةُ لِلْوَالِدَیْنِ وَالْأَقْرَبِینَ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَى الْمُتَّقِینَ». (سوره بقره: آیه 180)

بر شما نوشته شده: «هنگامى كه یكى از شما را مرگ فرارسد، اگر چیز خوبى (مالى) از خود به جاى گذارده، براى پدر و مادر و نزدیكان، به طور شایسته وصیت كند. این حقى است بر پرهیزكاران.

رسول خدا صلی الله علیه و آله مى فرماید: سزاوار نیست مسلمان شب بخوابد، مگر این كه وصیت نامه اش زیر سر او باشد. (وسائل الشیعه، ج 13، ص 352) نیز مى فرماید: هر كس هنگام مرگ، وصیتش نیكو نباشد در مروت و عقل او نقصان است.

در روایت آمده است: كسى كه بدون وصیت از دنیا برود، به مرگ جاهلیت مرده است.

امام باقر علیه السلام مى فرماید: كسى كه هنگام مرگ براى خویشاوندانش وصیت نكند، عمل خود را با معصیت ختم كرده است.

اهمیت وصیت از دیدگاه معصومین

پیامبر (ص): پسندیده نیست، مسلمان شبی را به صبح برد، مگر اینکه وصیت نامه اش زیر سرش باشد.

بحار ج 100 ص 194

پیامبر اکرم (ص): کسی که بدون وصیت از دنیا برود، نادان از دنیا رفته است.

وسایل الشیعه ج 13، ص 352

پیامبر (ص) کسی که با وصیتی نیکو بمیرد، شهید از دنیا رفته است.

بحار ج 100، ص 200

پیامبر (ص): چیزی که از مال میت باید بدان آغاز کرد، هزینه کفن اوست، سپس دین و بدهی های او، آنگاه نوبت به ارث و میراث می رسد.

هدایه ص 81

امام باقر (ع) وصیت حق است و پیامبر (ص) وصیت فرمود، پس برای مسلمانان سزاوار است که وصیت کنند.

وسایل الشیعه ج 13، ص 51

امام صادق (ع): ( درمورد وصیت ) جز ثلث، حق میت نیست، پس اگر بیشتر از ثلث وصیت کرد، به ثلث بر میگردد. و اگر به تعبیر جزء وصیت کرد (وصیت کرد جزئی از مال را صرف کنند) به یک دهم بر میگردد.

سفینه الحبحار ج2، ص 659

پیامبر (ص) کسی که ضامن عمل به وصیت میتی گردد و سپس بدون هیچ عذری از عمل به آن شانه خالی کند، خداوند هیچ عملی را از قبول نکرده و تمام ملائکه هایی که بین آسمان و زمین هستند، او را لعنت خواهند کرد.

بحار ج100، ص 196